Praca profesjonalnych tłumaczy polega na czymś więcej niż jedynie instynktownym przetłumaczeniu tekstu. Nie można więc oczekiwać od osoby, która dopiero zaczyna swoją przygodę z translatoryką, że wykaże wiedzę na poziomie tej, którą prezentują agencje tłumaczeniowe. Ucząc się, studenci poznają sposoby radzenia sobie z problemami, jakie wynikają z niewystarczającej wiedzy związanej
z kulturą danego kraju, nieznajomości odpowiedniego słownictwa czy braku odpowiednich narzędzi do pracy. W związku z tym jakie są najczęściej napotykane przez studentów problemy?
Intertekstualność, czyli powiązania między tekstami
Niektóre teksty mają w sobie ukryte drugie znaczenia, które wymagają od tłumacza dodatkowej analizy oraz niezbędnej wiedzy. Intertekstualność polega na badaniu zależności między tekstami. Według Słownika Języka Polskiego PWN „intertekstualny” to inaczej „dotyczący powiązań utworu literackiego z innymi dziełami literackimi”. Jest to zjawisko, które najczęściej zaobserwuje ktoś bystry
i spostrzegawczy, albo ktoś, kto spotkał się z tym zjawiskiem w trakcie nauki, dlatego jest przygotowany na możliwość jego wystąpienia w pracy, którą aktualnie się zajmuje.
Studenci najczęściej mają styczność z intertekstualnością podczas zajęć, na których zajmują się tłumaczeniem tekstów publicystycznych oraz literackich, np. przy tłumaczeniu bajek dla dzieci,
w których pojawia się ona zazwyczaj często. W przypadku tekstu, który w oryginale został napisany
w języku ojczystym tłumacza, istotne jest, aby podczas jednego z pierwszych kontaktów z tekstem wyłapać wszystkie możliwe powiązania między pozycjami. W sytuacji, gdy tekst tłumaczony jest
z języka obcego na język ojczysty osoby wykonującej przekład, ważne jest, aby dobrze zrozumieć pracę poddawaną tłumaczeniu, wyłapać wszystkie elementy, które mogą być przykładem intertekstualności i skupić się na wyszukaniu odpowiednika zrozumiałego dla odbiorców.
Udomowienie a egzotyzacja – na czym to polega
Pierwszą rzeczą, którą student powinien zrobić przed rozpoczęciem tłumaczenia, jest analiza tekstu. Musi on ustalić jego odbiorców i wybrać strategię tłumaczenia odpowiednią dla danej pozycji. Wybór najczęściej leży między udomowieniem a egzotyzacją tekstu. Pierwsze zjawisko polega na jak najlepszym dostosowaniu utworu do kultury docelowej, upraszczając tekst, bądź dodając istotne według tłumacza elementy. Udomowienie zakłada przetłumaczenie pozycji w taki sposób, aby odbiorcy mieli wrażenie, że czytają oryginał, co można uzyskać poprzez zmianę fragmentu pracy na bardziej pasującą do danej kultury, np. poprzez zmianę żartu na taki, który w języku docelowym również będzie bawił.
W kwestii egzotyzacji tłumacz zostaje postawiony przed obowiązkiem wykonania tłumaczenia wiernego oryginałowi, zachowując identyczne formy i terminy, w tym przypadku żart należałoby zostawić w oryginalnej formie, nie do końca zrozumiałej dla odbiorcy. Warto wtedy dodać przypis wyjaśniający znaczenie danego wyrażenia i nawiązujący do kultury danego kraju.
To całkowicie normalne, że studenci na początku swojej kariery spotkają się z kłopotliwymi dla siebie zagadnieniami lub sytuacjami, które częściowo są dla nich niezrozumiałe. Ważne jest jednak to, aby pamiętać, że każdy kiedyś zaczynał i musiał radzić sobie z problemami, mniejszymi albo większymi, które czyhają na tłumaczy niemal w każdym tekście.
(R.M.)
