Nieustannie zachodzące zmiany w języku stanowią utrudnienie dla tłumaczy pragnących zająć się tekstami pisanymi kilkadziesiąt lub nawet sto lat wcześniej. Są to często teksty o wysokiej wartości historycznej, które jednak niewiele osób potrafi odczytać. Jednymi z nich są źródła sporządzone za pomocą pisma neogotyckiego – niemieckiego pisma odręcznego używanego do 1941 roku, kiedy to zastąpiono je antykwą opartą na alfabecie łacińskim.
Tłumacze tekstów neogotyckich zajmują się transliteracją i przekładem odręcznie pisanych tekstów staroniemieckich. Umiejętność odczytywania pisma neogotyckiego stanowi trudność dla tłumaczy języka niemieckiego, a nawet dla osób posługujących się tym językiem od urodzenia.
Osób specjalizujących się w odczytywaniu i tłumaczeniu pisma neogotyckiego jest zatem niewiele
i umiejętność posługiwania się nim zanika. Tymczasem jest ona ważna i potrzebna – pozwala na odczytywanie manuskryptów o wartości historycznej, cennych dla badaczy, a także dla rodzin chcących zrozumieć przechowywane przez pokolenia archiwa.
Trudności w tłumaczeniu tekstów starodawnych
Sam stan zachowanych dokumentów może utrudniać ich odczytanie. Manuskrypty są często zniszczone, a ich kopie niewyraźne. Odczytanie pisma neogotyckiego dodatkowo utrudnia fakt, że istnieje wiele jego wersji. Wyróżniamy m.in. kurrentę, pismo Sütterlina, pismo z Offenbach, a także kursywę późnogotycką i niemieckie pismo kancelaryjne. Spotkamy się z nimi w starodawnych manuskryptach, takich jak kroniki, akty stanu cywilnego czy dokumenty kościelne.
Ciągłe ewoluowanie języka sprawia, że słowa z czasem zmieniają swoje znaczenia, trzeba też być wyczulonym na potrzebny do ich zrozumienia kontekst historyczny. W piśmie neogotyckim problem stanowi dodatkowo inna forma ich zapisu, co szczególnie utrudnia tłumaczenie nazw własnych.
W ich przypadku nie możemy odgadnąć słowa z kontekstu, a same nazwy zmieniały się na przestrzeni lat w zależności od sytuacji geopolitycznej.
Jak tłumaczyć pismo neogotyckie?
Przygotowując się do transliteracji pisma neogotyckiego, należy spodziewać się kilku dodatkowych problemów. Małe litery mogą być podobne do znanych w alfabecie łacińskim liter, co bywa mylące.
Z kolei wielkie litery są często pisane w tak ozdobny sposób, że ciężko rozpoznać, z którą z nich ma się do czynienia. Małe litery mogą też wyglądać zupełnie inaczej niż ich odpowiedniki w wielkich literach. Oprócz tego pojawiają się komplikacje takie jak w przypadku litery „s”. Ma ona dwie formy graficzne – ich zastosowanie zależy między innymi od tego, w której części zdania się znajdują.
Istnieją jednak metody ułatwiające tłumaczenie neogotyckie. Najważniejszy jest kontekst, z którego można odczytać nieznane litery i słowa. Pomocna jest również metoda porównawcza – poprzez porównywanie liter i wyrazów z fragmentu trudnego do odczytania z fragmentem, który jesteśmy
w stanie przeczytać. Choć jest to trudne, umiejętność odczytywania pisma neogotyckiego otwiera przed tłumaczem możliwości zrozumienia cennych źródeł, które bez odpowiednich specjalistów pozostaną niezbadane.
(M. N.)
