Praca tłumacza niesie za sobą wiele pułapek. Tłumaczenie języka chińskiego wiąże się
z dodatkowymi wyzwaniami, których nie napotkamy w przekładzie języków zachodnich. O tym,
z jakimi trudnościami musi się mierzyć tłumacz języka chińskiego, opowiadamy w dzisiejszym wpisie.
Czy istnieje „język chiński”?
Termin „język chiński” nie odnosi się w rzeczywistości do jednego języka. Jest on używany do opisywania zbioru różnych dialektów, między innymi kantońskiego, wu, hakka czy mandaryńskiego. Skupiając się na „głównym” dialekcie mandaryńskim, używanym przez większość populacji Chin, tłumacz natknie się na kolejne przeszkody. Od ogromnej liczby skomplikowanych znaków, przez różnice między pismem tradycyjnym a uproszczonym, po kompletnie obce struktury gramatyczne – wszystko to sprawia, że tłumaczenie chińskich tekstów często zmusza tłumacza do poświęcenia wielu godzin, aby wiernie oddać sens przekładanego dzieła.
Jedną z największych przeszkód podczas tłumaczenia tekstów w języku chińskim jest fakt, że są one wypełnione metaforami, przysłowiami i idiomami nawiązującymi do chińskiej kultury, które będą niezrozumiałe dla zagranicznych czytelników.
Chengyu
Nazwa „chengyu” (chiński uproszczony – 成语, transkrypcja fonetyczna pinyin – chéng yǔ) zwykle jest tłumaczona jako „chińskie idiomy”, choć ich definicja jest trochę bardziej skomplikowana. Różne słowniki definiują je w odmienny sposób, ale zasadniczo są to czteroznakowe, utarte wyrażenia, najczęściej mające źródło w klasycznych chińskich powieściach lub w starożytnej historii kraju. Chińczycy uwielbiają tego rodzaju ozdobny, metaforyczny język, dlatego chengyu pojawiają się zarówno w języku mówionym, jak i pisanym. Przez to też ich znajomość jest niezbędna w przekładzie z języka chińskiego.
Chengyu często stanowią problem dla nawet zaawansowanych uczniów języka chińskiego, między innymi ze względu na ich ogromną ilość: są ich tysiące! I podczas gdy znaczenie niektórych idiomów jest dosyć oczywiste, jak na przykład 孤芳自赏, który dosłownie tłumaczy się jako „samotny kwiat zakochany we własnym zapachu” i oznacza po prostu osobę zapatrzoną w siebie, inne, bez znajomości kontekstu, będą wyglądać jak ciąg niepowiązanych ze sobą znaków. Tak jest w przypadku idiomu 乱七八糟, który oznacza chaos/wielki bałagan, ale dosłowne znaczenie znaków to po kolei „chaos”, „siedem”, „osiem” i „zły”. Idiom ten odnosi się do dwóch chaotycznych okresów z historii Chin i dla kogoś nieposiadającego tej wiedzy może okazać się źródłem sporych problemów w trakcie tłumaczenia.
Strategie tłumaczeniowe
Kiedy tłumacz zdoła już zidentyfikować daną frazę jako chengyu, pozostaje już tylko zastosować jedną ze strategii tłumaczeniowych. Może on spróbować znaleźć idiom o podobnym znaczeniu
w języku docelowym, przełożyć oryginalny idiom, dodając krótkie wyjaśnienie, jeżeli nie zaburzy to zbytnio tekstu, ewentualnie zastąpić go zwyczajnym, nieidiomatycznym słowem lub wyrażeniem albo całkowicie pominąć idiom w tekście docelowym. Zastosowanie dwóch ostatnich technik w przypadku tekstów chińskich, zwykle szczególnie bogatych w zwroty idiomatyczne i metafory, bardzo zmieni wydźwięk tekstu i nie odda w pełni charakteru oryginału. Dlatego też strategie, które nie przewidują użycia zwrotu idiomatycznego, powinny być stosowane tylko w ostateczności, kiedy inne metody zawiodą.
Tłumaczenie nigdy nie będzie idealną kopią oryginału, ale zadaniem profesjonalnego tłumacza jest jak najlepiej oddać nie tylko znaczenie, ale także ton i wydźwięk tekstu źródłowego. Dlatego tak ważne jest studiowanie nie tylko samego języka, ale i kultury danego kraju, co pozwoli na dostrzeganie zależności ułatwiających przekład trudnych środków stylistycznych, którymi są przysłowia, metafory i idiomy.
(E.S.)
