Alfabet arabski może dla niewprawionego oka wydawać się czymś niesamowicie trudnym do odczytu – inaczej niż znajome języki europejskie zapisywany jest od strony prawej do lewej, a słowa tworzy się, łącząc ze sobą wszystkie litery. Alfabet arabski liczy 28 znaków, jednak prawie każda litera posiada cztery formy – początkową, środkową, końcową i izolowaną, a użyta forma zależy od miejsca, w którym występuje litera. Do tego pomija się raczej zapis krótkich samogłosek, zapisywanych nad bądź pod spółgłoską. Pełna wokalizacja występuje w Koranie oraz w tekstach kierowanych do dzieci. Dla osób rozpoczynających naukę arabskiego może wydawać się to nieco przytłaczające, jednak jest łatwiejsze, niż się wydaje.
Prawdziwe wyzwanie stanowi niekiedy odczytanie pisma odręcznego, które może wyglądać zupełnie nieznajomo, nawet dla uczących się języka arabskiego od lat. W porównaniu z tekstem drukowanym litery są znacznie upraszczane – na przykład dwie kropki nad literą ت (ta’) zapisywane są jako jedna linia, litery zapisywane są na sobie bądź zmieniają nieco swój kształt. Ta elastyczność w zapisie alfabetu wykorzystywana jest w kaligrafii arabskiej, gdzie coś tak prostego jak zapis słowa zamienione zostało w formę sztuki.
Styl kuficki
Stylów kaligrafii jest wiele, rozwijane były nie tylko przez Arabów, ale również przez Persów i Turków Osmańskich. Kilka z nich jest o wiele bardziej znaczących i powszechnych, na przykład styl kuficki, wywodzący się z Al-Kufy w Iraku z VII wieku. Wygląda bardziej kanciasto i kwadratowo i raczej nie kojarzy się z wyglądem alfabetu arabskiego. Do tego pismo ozdobione jest geometrycznymi kształtami. Przykładem użycia tego stylu jest iracka flaga. Początkowo używany był do spisania Koranu, jednak z biegiem czasu przekształcał się w styl bardziej ozdobny, co zmniejszało jego czytelność. Istnieją różne warianty stylu kufickiego, powstające w Persji czy w Maghrebie (regionach w północno-zachodniej części Afryki), które używane były przede wszystkim do ozdoby monet, pieczęci i pomników.
Styl thuluth
Innym ozdobnym stylem jest thuluth. Powiązany szczególnie z religią, ujrzeć go można nie tylko na ornamentach w meczetach oraz innych budynkach, ale również na fladze Arabii Saudyjskiej. Litery są wysokie i chude, zapisane przecinają się wzajemnie i przechodzą przez siebie.
Styl naskh
Bardziej użytkowym stylem niż dwa powyższe jest naskh. Powstał już w VII wieku w miastach Mekka
i Medyna, jednak udoskonalony został w wieku X, kiedy zastąpił styl kuficki w sztuce zapisywania manuskryptów. Styl przewyższa swoją czytelnością inne style kaligrafii arabskiej, przez co do dziś używany jest nie tylko w Koranie, ale również jako podstawa do tworzenia czcionek drukarskich.
Czytanie kaligrafii arabskiej jest umiejętnością, która wymaga wprawy i dobrej znajomości języka, ale doświadczonym tłumaczom nie powinna przysparzać problemów. Wszyscy jednak, nawet ci nieznający języka, mogą docenić piękno kaligrafii arabskiej.
(J.W.)
Źródła:
https://rosettatype.com/blog/2016/05/24/Arabic-calligraphic-styles
https://www.arabic-calligraphy.com/arabic-calligraphy-styles/
