Jako że pisaliśmy już o pochodzeniu nazw własnych: toponimach i antroponimach, chciałabym teraz zagłębić się w równie ciekawe przykłady słów utworzonych od nazwisk lub tytułów szlacheckich – czyli eponimów.
Istnieje kilka eponimów, o których wie każdy z nas. Na przykład to, że skala temperatury Celsjusza wzięła swoją nazwę od człowieka, który ją opracował, czyli Andersa Celsiusa, a jednostka mocy wat pochodzi od nazwiska wynalazcy Jamesa Watta. Istnieje jednak liczna grupa nazw, które nie są tak przejrzyste bądź tak powszechnie znane, choć często używamy zarówno nazw jak i przedmiotów kryjących się pod nazwami.
Eponimy, z którymi mamy styczność na co dzień, to w dużej mierze te z nazw koncernów samochodowych, takich jak Ferrari (od nazwiska Enzo Ferrari), Chrysler (od Waltera Percy’ego Chryslera) lub Ford (od Henry’ego Forda).
Następna kategoria słów wywodzących się od nazwisk, to części garderoby, które nosimy nie wiedząc nawet jak daleko sięga historia ich nazw. Należy do nich na przykład kardigan (ang. cardigan), który został „wynaleziony” przez brytyjskiego generała, hrabiego Cardigan. Otóż zarządził on, by żołnierze jego pułku nosili swetry rozpinane z przodu, co w rezultacie przykuwało uwagę ludzi i zaczęto nazywać taki typ swetra kardiganem. Natomiast płaszcz przeciwdeszczowy, który w języku angielskim (a także niemieckim czy francuskim) funkcjonuje pod nazwą ‘mackintosh’, zawdzięcza swe istnienie szkockiemu chemikowi i wynalazcy – Charlesowi Macintoshowi.
Eponimy występują także w nazwach chorób i zespołów wad wrodzonych, które zyskują nazwisko lekarza, dzięki któremu choroba została rozpoznana i opisana. Tak więc choroba Parkinsona pochodzi od nazwiska brytyjskiego chirurga Jamesa Parkinsona, a choroba Alzheimera – od niemieckiego neurologa Aliosa Alzheimera. Inne znane przykłady to np. zespół Downa (od nazwiska brytyjskiego lekarza Johna Langdona Downa), zespół Gilberta (od Augustyna Nicolasa Gilberta), a także wiele innych.
Ze wspomnianymi już nazwami chorób związany jest nieco inny eponim określający substancję, która pierwotnie była używana jako lek, a wraz z biegiem lat okazała się uzależniającą neurotoksyną prowadzącą do wielu chorób, a nawet nowotworów. Mowa tu o nikotynie (ang. nicotine), której nazwa pochodzi od nazwiska francuskiego lekarza Jeana Nicota.
(AD)
