Mogłoby się wydawać, że doświadczeni tłumacze są specjalistami w swojej dziedzinie i nie zmagają się ze zbyt wieloma wątpliwościami w trakcie swojej pracy. Oczywiście to nieprawda. Na drodze każdego tłumacza pojawiają się jakieś problemy, którym musi stawić czoła. Jedną z najbardziej kłopotliwych kwestii może być między innymi ponowne tłumaczenie popularnych, ponadczasowych powieści, tzw. „klasyków”.
Pewnie jesteście ciekawi, jakie to mogą być problemy…
Osobą, która wie co nieco na ten temat, jest Jan Cichocki, tłumacz, który podjął wyzwanie przetłumaczenia na nowo powieści „Mistrz i Małgorzata”. Ujrzy ona światło dzienne 23 marca,
a czytelnicy będą mogli je ocenić. Poniżej podamy kilka istotnych sytuacji, które według Jana Cichockiego stawiają tłumacza przed trudnymi wyborami.
Różnorodność
To, że istnieje jedno lub więcej tłumaczeń danej powieści, wcale nie oznacza, że są one ułatwieniem dla kolejnego tłumacza, który planuje wykonać nowy przekład. Wręcz przeciwnie, może być to niekiedy nawet utrudnieniem. Różnorodność przekładów staje się dezorientująca, dlatego tłumacząc, warto skupić się tylko na tekście źródłowym.
W powieściach możemy również napotkać różnorodne wątki, na przykład biblijne, historyczne czy kulturowe. Analizowanie ich jest czasochłonne i często problematyczne. Aby dowiedzieć się czegoś więcej o danej kwestii, należy dokładnie sprawdzić wszelkie szczegóły. Często jednak dostęp do źródeł, które mogłyby nam pomóc w sprawdzeniu danej informacji, nie jest łatwy lub w ogóle go nie ma. Jeśli w powieści pojawia się coś nietypowego czy już nieistniejącego, na przykład przytoczone danie, którego już nie znajdziemy w żadnym menu, z pewnością pojawi się problem z przetłumaczeniem jego nazwy.
Styl i słownictwo
Kolejnym wyzwaniem jest zastosowanie odpowiedniego stylu i słownictwa. Tłumacz powinien uważnie dobierać warianty słów, nie zaburzając harmonii tekstu i stylu autora. Powieść powinna być zrozumiała dla czytelnika, ale też napisana w odpowiednim co do ramy czasowej stylu. Jest to na pewno nie lada wyzwanie dla tłumacza.
Tłumaczenie wierne czy piękne
To jedna z ważniejszych kwestii. Tłumacz będzie musiał podjąć decyzję, w jaki sposób przetłumaczyć dane dzieło. Może być całkowicie wierny oryginałowi lub postawić na własną inwencję twórczą
i odejść od wierności tekstu źródłowego na rzecz uatrakcyjnienia tłumaczenia. W przypadku powieści najlepiej połączyć wierność tłumaczenia z jego pięknem. Jest to jednak bardzo trudne do osiągnięcia.
Jak widzicie, ponowne tłumaczenie powieści jest ogromnym wyzwaniem, a tłumacz musi zrobić wszystko, żeby mu sprostać. Ponosi on odpowiedzialność za to, w jaki sposób „klasyk” zostanie odebrany przez czytelników. Tłumacząc na nowo „Mistrza i Małgorzatę”, Jan Cichocki przyznał, że niekiedy nawet jedno słowo potrafi spędzać sen z powiek, a poszukiwanie jego idealnego odpowiednika może zająć mnóstwo czasu. Więc jeśli chcecie zajmować się tłumaczeniem powieści, bądźcie świadomi, że nie jest to łatwe zadanie.
Źródło: https://natemat.pl/396439,nowe-wydanie-mistrza-i-malgorzaty-rozmawiamy-z-tlumaczem
(A.M.)
