Język hiszpański jest niezwykle zróżnicowany. W Hiszpanii możemy spotkać się z kilkoma językami urzędowymi: kastylijskim, katalońskim, baskijskim, galicyjskim i aranejskim. Ponadto Hiszpania raczy nas licznymi innymi dialektami romańskimi, które nie mają statusu oficjalnego. Dziś przyjrzymy się bliżej językowi aranejskiemu, najmniej rozpowszechnionemu, ale jednemu z oficjalnych języków Hiszpanii.
Język aranejski to odmiana języka oksytańskiego (prowansalskiego), używany jest w Val d’Aran. Choć Val d’Aran leży pomiędzy dwoma wielkimi narodami – Hiszpanią i Francją – to mieszkańcy tej pirenejskiej doliny nigdy nie utracili swojej lokalnej tożsamości, którą kształtuje tak naprawdę ich język. Ludzie czują się tam Aranejczykami, a nie Hiszpanami.
Aranejski należy do grupy języków romańskich, który jednak rozwinął się inaczej niż hiszpański czy francuski. W średniowieczu dialektu oksytańskiego używano na terenach od Pirenejów aż do Piemontu. Co ważne – był językiem trubadurów, a oni w XI i XII wieku rozpowszechniali ten piękny poetycki język w całej Europie. Niestety w późniejszych stuleciach oksytański został zastąpiony przez inne języki. Przetrwał natomiast jako aranejski, którym dziś swobodnie posługuje się 40% mieszkańców Val d’Aran (czyli zna go zarówno w mowie, jak i piśmie), a 80% mieszkańców go rozumie.
Aranejski obowiązuje w szkołach, wydawnictwach i mediach. Jest chroniony w dolinie Val d’Aran,<br> a stróżują mu otaczające dolinę Pireneje. I choć prowincja ta słynie z handlu i turystyki, a co za tym idzie – wielu ludzi posługuje się w niej kilkoma językami, to mieszkańcy nie pozwalają na zapomnienie o aranejskim.
Kiedyś był on uważany za zagrożony język, używany głównie przez osoby starsze, ale obecnie przeżywa renesans. Dzięki temu, że od 1984 roku jest używany w szkolnictwie, ma szansę przetrwać. Niestety inaczej stało się z językiem Juma i dialektem języka aleuckiego Bering. W 2021 roku zmarli ostatni użytkownicy tych języków. Juma był używany przez jedno z plemion żyjących w Amazonii,<br> a w dialekcie języka aleuckiego Bering mówili zamieszkujący Kamczatkę i Alaskę Aleuci.
Język nie jest tylko zwykłym narzędziem do komunikacji – tak jak w przypadku aranejskiego może on definiować daną społeczność, tworzyć kulturę, kształtować ludzi. Dlatego tak ważna jest pielęgnacja rodzimego języka, jak robią to mieszkańcy Val d’Aran.
Źródło: https://www.bbc.com/travel/article/20220117-aranese-spains-little-known-language
