Rok 1895, rozpoczynający historię kina i filmu, przyniósł wiele zmian w dziedzinie kultury – przyniósł nowy język. Rozwój cywilizacyjny człowieka zawsze kojarzony był ze słowem pisanym i mówionym – doskonale ujął to Ferdinand de Saussure mówiąc, że „słowa są mieszkaniem kultury”. Kolejne lata to nowe, nieoczekiwane formy prezentowania kultury, a także nowa treść. Już na początku XX wieku pisano o nowej erze, w której słowa, książki i literatura ustąpią miejsca obrazom – książkom oglądanym i słuchanym, które zrodzone będą z nowych wynalazków – kina i telewizji.
Warto przyjrzeć się temu, co kiedyś było pisane i mówione, a dzisiaj może być oglądane dzięki językowi filmowemu, który jest niczym innym jak pewnym zespołem reguł, według których buduje się film. Reżyser nie korzysta z języka literackiego, a podstawą do realizacji filmu jest dla niego scenariusz. Słowa przekładają się na obraz wzbogacony dźwiękiem, muzyką i dialogami, tworząc pewne opowiadanie, które możemy przeżywać oczami, uszami i duszą. Przekaz filmowy, dzięki specyficznemu językowi, nie wymaga uruchamiania leniwej wyobraźni, sam stanowi wyobraźnię cudzą, narzucaną naszej, a więc jest dużo bardziej skuteczny niż tekst pisany.
Na język filmu składa się m.in.:
– kadr – najmniejsza jednostka statystyczna filmu, jedna klatka filmowa (ok. 1/24 sekundy),
– ujęcie – najmniejsza jednostka dynamiczna filmu, odcinek taśmy zawarty pomiędzy dwoma najbliższymi połączeniami montażowymi,
– scena – miejsce akcji, może składać się z jednego lub więcej ujęć,
– sekwencja – seria scen tworzących jedną całość,
– przebitka – ujęcie przedstawiające reakcję aktora w zbliżeniu,
– plan – jeden z głównych elementów kompozycji, jego miarą jest ludzka postać; jest to odległość kamery od głównego obiektu, który jest właśnie filmowany (może być ogólny, pełny, amerykański, może to być także półzbliżenie, zbliżenie lub duże zbliżenie).
Odpowiedni układ kompozycyjny, rodzaj użytego planu, kąt widzenia kamery, oświetlenie, barwa, rodzaj i długość ujęcia tworzy razem ruchomy i dźwiękowy obraz filmowy. Realizacja filmu to proces skomplikowany, ale dzięki odpowiedniemu wykorzystaniu języka filmowego przekaz może być prawidłowo odebrany przez widzów. Światem filmowym, tak jak światem literackim rządzą pewne reguły i prawa, dzięki którym tworzona jest dana historia. Pomiędzy nadawcą i odbiorcą najważniejsze jest zrozumienie, dlatego warto poznać język filmowy, aby móc zrozumieć rzeczywistość medialną, często odstającą od prawdziwego obrazu świata.
Kinga Żurek
