Patrząc na cyrylicę większość Polaków widzi jedynie masę dziwnych symboli, które nie mają znaczenia. Jednak cyrylica jest czymś więcej niż tylko zbiorem nietypowych znaków. To rozbudowane pismo alfabetyczne używane w wielu krajach wschodniosłowiańskich, południowosłowiańskich i innych. Ciekawa jest nie tylko historia cyrylicy, ale również jej różnorodność i znaczenie w tłumaczeniu.
Powstanie cyrylicy
Zacznijmy może od pochodzenia – sama nazwa cyrylicy sugeruje, że po części zawdzięcza swoje powstanie Cyrylowi, jednemu z misjonarzy, którzy przybyli na ziemie słowiańskie, aby nawracać Pogan. W trakcie swojej misji razem ze swoim bratem, Metodym, stworzyli alfabet na podstawie słowiańskiego dialektu sołuńskiego, który nazwali głagolicą (od staro-cerkiewno-słowiańskiego „głagoł” – „słowo”). Jego celem było ułatwienie porozumiewania się ze Słowianami, co również wiązało się z przetłumaczeniem Ewangelii z greki na język słowiański. Głagolica przez wiele lat była alfabetem języka liturgicznego. Jej pierwsze ślady użycia pochodzą z Bułgarii; za najstarszy zabytek zapisany cyrylicą uznawana jest dobrudżańska inskrypcja cara Piotra, a datuje się ją na 943 rok. Powoli głagolicę zastępowano cyrylicą, podobno stworzoną przez jednego z uczniów Cyryla i Metodego. Wypadła z użycia głównie dlatego, że symbole cyrylicy były prostsze, a głagolica zawierała dźwięki, które z czasem zniknęły z języka słowiańskiego. Do jej reformy doszło w XVIII wieku w Rosji za sprawą Piotra Wielkiego. Na początku zmieniano tylko kształty liter, lecz później zastosowano większe zmiany, ponieważ starsza wersja cyrylicy służyła do pisania tekstów w języku cerkiewnosłowiańskim, co komplikowało zapis nowszych prac.
Cyrylica w tłumaczeniu
Na chwilę obecną cyrylica jest częścią wielu słowiańskich języków, takich jak rosyjski, ukraiński, bułgarski czy serbski, i nosi nazwę grażdanki. W każdym z tych krajów alfabet odznacza się paroma zmianami, jak np. brak pewnych liter czy inna wymowa.
W tłumaczeniu ustnym cyrylica nie ma żadnej władzy, jednak w tłumaczeniu pisemnym przydatna jest typowa klawiatura, której na co dzień używają posługujący się tym alfabetem. Chociaż w przypadku profesjonalnego tłumacza cyrylica nie będzie sprawiała większych problemów, początkujący mogą mieć trudności z niektórymi literami, które wyglądają tak samo jak te z alfabetu łacińskiego, jednak odpowiadają innym dźwiękom. Jednak pomimo potencjalnych trudności, warto docenić piękno oraz wartość historyczną cyrylicy.
(A.M.)
