Zgodnie z brzmieniem ustawy o radiofonii i telewizji z dnia 25 marca 2011 roku „Audiodeskrypcja oznacza werbalny, dźwiękowy opis obrazu i treści wizualnych zawartych w audycji audiowizualnej, przeznaczony dla osób niepełnosprawnych z powodu dysfunkcji narządu wzroku, umieszczony w audycji lub rozpowszechniany równocześnie z nią”. Innymi słowy audiodeskrypcja to przekład treści obrazu na słowa. Werbalny opis warstwy wizualnej spektakli teatralnych, produkcji audiowizualnych, sztuk plastycznych oraz wydarzeń widowiskowych sprawia, iż stają się one dostępne osobom niewidomym i słabowidzącym.
Audiodeskrypcja (ang. audio description) wywodzi się ze Stanów Zjednoczonych. Pierwsze teoretyczne podstawy opisywania treści obrazu osobom niewidomym, opracował w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku Gregory Frazier z San Francisco State University. Oficjalnie system audiodeskrypcji uruchomiono w roku 1981, w Stanach Zjednoczonych w waszyngtońskim teatrze Arena Stage. Kolebką polskiej audiodeskrypcji jest natomiast Białystok. To właśnie w tym mieście Barbara Szymańska i Tomasz Strzymiński zrealizowali pierwsze w Polsce pokazy audiodeskrypcji w kinie, teatrze, galerii oraz przeprowadzili pierwsze szkolenia z zakresu tworzenia tego typu narracji.
Odbiorcami audiodeskrypcji są osoby niewidome i słabowidzące. Jednocześnie jednak doświadczenia NTN – Narrative Television Network, która w Stanach Zjednoczonych jest liderem w udostępnianiu programów telewizyjnych i filmów osobom niewidomym, wykazały, iż chętnie korzystają z niej także osoby widzące, które podczas oglądania telewizji wykonują inne czynności. Szacuje się, iż w nowoczesnych społeczeństwach problemy ze wzrokiem ma minimum 20% populacji. Według danych Europejskiego Związku Niewidomych liczba ta może przekraczać nawet 30% przeciętnego europejskiego społeczeństwa. Ponadto przewiduje się, iż do 2020 roku liczba osób po osiemdziesiątym piątym roku życia wzrośnie dwukrotnie, przez co również problematyka wad wzroku będzie obejmować coraz większą część społeczeństwa.
Nie powinien zatem dziwić wzrost zainteresowania tą gałęzią tłumaczenia audiowizualnego i jego stopniowa popularyzacja w Polsce (przede wszystkim w polskich ośrodkach kulturalnych). Oprócz pioniera polskiej audio deskrypcji z Białegostoku prężnie działają fundacje w Warszawie, Wrocławiu czy Krakowie. Niewidomi mogą liczyć na coraz więcej udogodnień, np. z myślą o nich powstał świetnie przyjęty portal www.adapter.pl, na którym bezpłatnie udostępniane są filmy z audiodeskrypcją oraz napisami dla niesłyszących. Coraz więcej teatrów, muzeów a nawet stadionów sportowych czy ogrodów zoologicznych decyduje się na przystosowanie swoich atrakcji również dla osób niewidomych i słabo widzących. Wszystkie te inicjatywy sprawiają, że grono osób z dysfunkcjami wzroku, przez lata marginalizowane, staje się obecnie częścią polskiej społeczności – ma możliwość uczestniczenia w życiu kulturalnym wraz ze swoimi widzącymi znajomymi.
(AC)
