Anime jest pochodzącym z Japonii nurtem popkultury, którego nazwa wywodzi się z angielskiego „animation”, czyli filmu animowanego. W zakresie jego znaczenia istnieją różnice zależne od miejsca użycia, ponieważ w Japonii terminem anime określa się wszystkie filmy animowane, natomiast widzom spoza Japonii tłumaczy się nim gatunek oznaczający konkretnie japońską animację. Anime, pod względem formatu, można podzielić na filmy, seriale telewizyjne oraz OVA (miniseriale).
seriale telewizyjne oraz OVA (miniseriale).
Pierwsze przykłady japońskiej animacji można datować na początek XX wieku, zaś pierwszą japońską animacją był stworzony przez Otena Shimokawę „Imokawa Mukuzō Genkanban no Maki” (下川凹天 / 芋川椋三玄関番の巻), czyli „Historia konsjerża Imokawy”. Pionierem w sukcesach japońskiej animacji w skali globalnej był zaś bez wątpienia stworzony przez Seitarō Kitayamę „Momotarō” (北山 清太郎 / 桃太郎), tj. „Legenda o Brzoskwiniowym Chłopcu”. Produkcja ta pozwalała na pierwszy, szeroki kontakt widzów z całego świata z dorobkiem kultury japońskiej.
Samo pojęcie anime zostało po raz pierwszy użyte w latach 40. XX wieku przez japońskiego teoretyka filmowego Taiheia Imamurę (今村太平). Zastąpiło ono wcześniej stosowane określenie manga-eiga (漫画映画), oznaczające film-manga (manga to określenie na japońskie komiksy, toteż poprzednią nazwę możemy przetłumaczyć jako ruchomy komiks). Same lata 40. i 50., związane z okresem ciężkich zniszczeń wojennych, łączyły się też z fascynacją kulturą amerykańskiego okupanta i produkcjami Walta Disney’a czy Warner Bros. Rozwijał się za to wcześniej wspomniany gatunek manga, za sprawą takich tytułów jak „Astro Boy”,„Biały Lew Kimba” czy też „Sally Czarodziejka”.
Prawdziwy rozkwit branży anime nastąpił w latach 70. XX wieku – czasach niezwykłego postępu technologicznego w Japonii. To właśnie w tamtym okresie powstały pierwsze, bardzo oryginalne produkcje filmowe adresowane zarówno do dorosłych, jak i młodzieży. Wtedy też podłożono podwaliny pod takie podgatunki anime jak mecha メカ (historie z udziałem wielkich robotów) czy tokusatsu 特撮 (superbohaterowie). Postaci kreowano na niezależne i samodzielne, zdolne do własnego, trafnego oglądu sytuacji i podejmowania właściwych decyzji (co było również skutkiem zmian zachodzących na świecie i postępującej westernizacji Japonii). Szczególnie mocne wrażenie wywarły przedstawiane światu magia, fantastyka, zdolności nadprzyrodzone czy też przemoc. Lata 80. były prawdziwym okresem ekspansji popkultury japońskiej poza granicami państwa. Szybki rozwój technologiczny i przewaga w takich dziedzinach jak mechanizacja, roboty, samoloty albo komputery wywierały ogromny wpływ na mieszkańców Zachodu, wzbudzając podziw i lęk przed powstającą na nowo japońską potęgą. Kraj, uważany wcześniej za orientalny i słabo rozwinięty, powoli stawał się jedną z głównych potęg ekonomicznych świata i zaczął być uważany za przeciwwagę dla tzw. zachodniego stylu życia. Jak wiadomo dzisiejsza Japonia powstała jednak z połączenia zachodnich i własnych pomysłów, toteż tamtejsze opinie były, można stwierdzić, nieco „na wyrost”.
Mimo wszystko tak mocny skok gospodarczy sprawił, iż Japonia stała się nagle bardzo popularna, a wraz z nią dorobek jej kultury. Samo anime pełniło bardzo ważną funkcję promocyjną na świecie (i pełni ją nadal, co widać na przykładzie byłego japońskiego premiera Shinzō Abe [安倍 晋三], który przebrał się za trenera Pokemonów, nawiązując tym do niezwykle popularnej na świecie serii Pokemon). Dodatkowo ważną tendencją od lat 80. stała się coraz większa popularność języka japońskiego wśród tłumaczy, co wpływa na łatwiejszy odbiór produkcji na świecie w rodzimych językach. Początkowo anime rozprzestrzeniło się na rynki zachodnie, później zaś dotarło między innymi do Europy Wschodniej czy też Ameryki Południowej.
Najbardziej popularnymi gatunkami anime oraz mangi w dzisiejszych czasach są:
– anime progresywne („film artystyczny”)
– bishōnen 美少年 („piękny chłopak”)
– bishōjo 美少女 („piękna dziewczyna”)
– seinen 青年 (przeznaczone dla starszej młodzieży)
– mecha メカ (anime o robotach)
– josei 女性 („młoda kobieta”)
– moe萌え (anime o zuchwałych lub słodkich postaciach)
– sentai 戦隊 („walcząca drużyna”)
– mahō- shōjo 魔法少女 („magiczne dziewczyny”, np. „Czarodziejka z Księżyca”)
– mahō-shōnen 魔法少年 (magiczni chłopcy)
– shōjo-manga 少女 („młoda panienka” czy „mała dziewczynka”)
– shōnen-manga 少年 („chłopiec”, np. „Dragon Ball”)
W dzisiejszych czasach rynek anime jest już bardzo ważną gałęzią popkultury, wycenianą na 24 miliardy dolarów (wartość ta ma się podwoić do 2027 roku). Gatunek zyskał szeroką rzeszę fanów na całym świecie, a filmy np. Studia Ghibli są w awangardzie najbardziej znanych produkcji animowanych. Warto tu nadmienić, iż Ghibli za film „Spirited Away” uzyskało Oskara, co świadczy nie tylko o znakomitej lokalizacji utworu, ale również o docenieniu animacji na całym świecie.
Japończycy w swoich dziełach potrafią zafascynować, zaszokować i wciągnąć niekiedy bardziej, niż robią to zachodnie seriale, co tylko ukazuje kunszt oraz wyobraźnię twórców i w pełni tłumaczy stały wzrost popularności gatunku. Znajomość tego tematu na świecie urosła do takiej skali, iż młodzież w powszechnym użyciu przesyła sobie gify i memy związane z anime. Nawiązania do anime pojawiają się nawet w polskiej popkulturze, co wynika między innymi z coraz lepszej dostępności polskiej lokalizacji językowej. Chyba najważniejszym dowodem jego popularności jest fakt, iż nawet szeroko rozpowszechniona obecnie platforma streamingowa Netflix zamawia własne, autorskie anime (nierzadko z polskim tłumaczeniem audiowizualnym), które w serwisie cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem, co wróży tylko większymi sukcesami branży w przyszłości. Pozostaje trzymać kciuki za kolejne intrygujące produkcje.
(T.B)
